Samsun Ziyaretimden Notlar | Hayat40tansonra

Samsun Onur Anıtı (Atatürk Anıtı)

Bu yaşıma kadar "Nerelisin?" sorusu her seferinde anlıkta olsa duraksamama sebep olmuş, cevap olaraksa çoğunlukla doğup, büyüdüğüm ve halen yaşamakta olduğum İzmit'i, aralarda da baba memleketi olan Havza dışında hiç bir yerini görmediğim Samsun'u söylemişimdir. 

Çünkü Samsunluyum sorusunun arkasından gelebilecek "Şurayı gördün mü? Burayı biliyor musun?" sorularının cevabı bende hiç olmadı:) Samsunluyum ama neredeyse hiç bilmiyorum, gitmedim.

Az öncede yazdığım gibi aslen Havzalıyım. Ve Havza Samsun'un yaklaşık 100 km. güney-batısında yer alıyor. Havza'ya her ziyaretim ailemle olduğu ve İzmit'ten geldiğimiz için ne yazık ki Samsun ve diğer ilçelerini bugüne kadar görme imkanım olmadı. Yaklaşık 1,5 sene önce ilk defa bu döngüyü kırıp Dayımın Oğlu Mustafa sayesinde Amasya ziyareti yapmıştım. O gezi yazısına buradan ulaşabilirsiniz. 

Bu sefer, Amasya gezisinde olduğu gibi Mustafa sayesinde yaklaşık beş günlük bir Samsun ziyaretim ve bu esnada da bol bol gezme-görme ve yiyip içme imkanım oldu:)

Samsun Atakum Sahil

Samsun gezimi birkaç parçadan oluşan yazı dizileriyle paylaşacağım. Malum tek parça uzun yazılar pek ilgi ve dikkat çekmiyor. Bu yazıda ise kısaca Havza'dan ve Samsun'dan bahsedip, diğer yazılarda görülmesi gereken yerleri anlatmaya çalışacağım. Bununla ilgili olarak ilk söylemem gerekense; Samsun'a hazır gelmişken görülmesi gereken sıradan yerler, yani madem geldim bir göreyim:) diyeceğiniz, birde özellikle görmek için Samsun'a gelinmesi gereken yerler var. Bende ilerleyen yazılarda bunu belirterek sizlere güzel bilgiler vermeye gayret edeceğim.  

Havza'dan başlayalım:) Tarihi çok eskilere dayansa da, en önemli özelliği Milli Mücadelemizin başlangıç ve belki de en önemli bölümü olması sebebiyle, ben bu kısmı anlatmayı tercih ediyorum. 

Havza Atatürk Evi Müzesi. Kaynak: ktb.gov.tr

25 Mayıs 1919'da Havza'ya ayak basan Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, yaklaşık 18 gün burada kendisine tahsis edilen otelde ikamet etmiş. Şu anda müze olarak hizmet veriyor. Bu süre zarfında da Milli Mücadele ile ilgili planların temelini atmış, aynı zamanda sağlık problemlerine şifa olması için meşhur Havza Kaplıcalarını kullanmış.

Gençlik Marşı (Dağ başını duman almış..), M. Kemal Atatürk ve heyetinin Samsun'dan Havza'ya giderken, araçlarının bozulmasıyla başlayan yürüyüş esnasında ilk defa söylenmiş:) Ayrıca Samsun'dan Havza'ya kadar yol boyunca "Kurtuluş Yolu" diye kahverengi tabelalar eşliğinde bu yürüyüş güzergahını da görebilirsiniz. 

Atatürk Samsun'a ayak bastığında kendisini ilk ziyaret eden ve şehirlerine davet eden heyet Havza Heyetidir. Ayrıca Atamızın emrine 150 kişilik silahlı bir koruma grubu verileceği sözü verilmiş ve bu Atamızın karargahını Havza'ya taşımasında önemli bir etken olmuştur.

Havza Atatürk Evi Müzesi. Kaynak: ktb.gov.tr

İlk Müdafa-i Hukuk Cemiyeti, İlk Tamim (Havza Genelgesi) ve İlk Miting (İzmir'in işgali protesto edilmiş) Havza'da gerçekleştirilmiş.

İstanbul Hükümeti ve müttefiklere İlk Karşı Koyma (terhis edilen ordunun silahlarına geri el koyma) yine Havza'da yapılmış ve İlk Gönüllü Silahlı Grup (Serdengeçtiler) burada toplanmıştır. 

Havza ile ilgili olarak, Atatürk'ün sonraki ziyaretlerinde yapmış olduğu konuşmayı alıntılayarak, cümlelerimi tamamlıyorum.

Havzalılar!
Sizinle en elemli en yeisli günlerde tanıştım. Aranızda günlerce kaldım. Bana mazinin hatırasını hatırlatan şu daire içinde kıymettar mesai ve muavenetinizden pek müstefit oldum. Eğer Havzalıların o samimi ve metin hüsn-ü kabulleri olmasa, eğer Havza'nın nafi şifalı kaplıcaları ahaval-i sıhhiyem üzerinde müspet bir tesir bırakmasaydı, emin olunuz ki İnkılap için çalışamayacaktım. Bundan dolayıdır ki Havza ve Havzalılara çok borçluyum. Kalbi rabıtamı ebediyen saklayacak ve sizi hiç unutmayacağım.

Muhterem Havzalılar!
İlk cür'eti, ilk cesareti gösteren, ilk teşkilatı yapan sizlersiniz. İnkılap ve Cumhuriyet tarihinde kahraman Havza'nın ve Havzalıların büyük bir yeri vardır.

Mustafa Kemal ATATÜRK

Havza Merkez, Kevser Camii. Kaynak: Havza Belediyesi

Havza ile ilgili detayları ileride başka bir yazı ile anlatacağım diyerek Samsun ile ilgili bilgilere geçelim.

Samsun, kilometrelerce uzunluktaki Atakum Sahili, birbirinden meşhur caddeleri, çevre ilçelerde ki doğa güzellikleri, tarihi mekanları, lezzet durakları ve samimi insanları ile harika bir şehir. Ve bugüne kadar gitmemiş olmaktan büyük pişmanlık duyduğumu da açıkça söylemeliyim.

Samsun'u anlatmaya başlamadan önce 5 gün boyunca beni evinde ağırlayan ve her gezimde bana eşlik ederek, gezimin daha anlamlı ve keyifli geçmesini sağlayan rehberim, Dayımın Oğlu Mustafa'ya buradan teşekkür ederim. 

Samsun deniz kenarında olması, Kızılırmak gibi bir nehir ve verimli ovaları sayesinde tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış önemli bir şehir. 

İlk yaşam, Tekkeköy sığınaklarında yaşamış olan insanlarla birlikte eski taş devrine kadar uzanıyor. Ve burası Karadeniz bölgesinin tamamında tespit edilen ilk yerleşim yeri. Daha da ilginci Türkiye'de üçüncü, dünyada ise en eski sekizinci yaşam yeri. Ama gelin görün ki değeri bilinmeyen bir yer:( Başka bir ülkede olsa emin olun büyük bir cazibe merkezi olurdu.

Tekkeköy Mağaraları

Devlet kurarak yaşayan ilk topluluk ise MÖ 5000-3500 tarihleri arasında yaşamış olan Gaşkalar. Hititler, Frigyalılar, Kimmerler, Lidyaylılar, Miletliler, Persler, Makedonya İmparatorluğu, Pontus Krallığı, Roma ve Bizans İmparatorlukları, Cenevizliler, Samsun adını ilk kullanan Selçuklular ve son olarak da Osmanlı İmparatorluğu şehrin tarih boyunca hakimi olmuş medeniyetler.

Unutmadan varlıkları tartışmalı olan Amazonların (Amazon Kadınlarının) da Samsun'dan çıkarak Anadolu'ya yayıldıkları ve sonrasında Yunanistan'a kadar gittikleri söylenmektedir.

Samsun Amazon Heykeli

Osmanlı hakimiyetine kadar her dönem önemli bir ticaret merkezi olan Samsun, ne yazık ki Osmanlı zamanında sıradan bir liman kentine dönüşmüş. Hatta 18nci yüzyılda nüfusu bir köy seviyesine kadar inmiş. 19uncu yüzyılda biraz toparlanmış olsa da, 1869 yılında büyük bir yangın çıkıyor ve şehir tamamen yanıyor. Cumhuriyet dönemine kadar da nüfusun yarısı Türk, diğer yarısı ise Rum/ Ermeni halkından oluşuyor. Hatta mübadele sonrası Yunanistan'a göç edenler orada Yeni Samsun ve Amisos isimli şehirler kuruyorlar.

Tarihte kullanılan isimleri ise; Nerik, Enete, Amisos ve Samsun. Bu arada Cenevizliler döneminde, Danişmentliler tarafından şehir kuşatılmış fakat alınamamış. Bunun üzerine şehrin hemen yanına "Müslüman Samsun" adıyla yeni bir şehir kuruluyor. Hristiyanların yaşadığı bölgeye de "Gavur/ Kara Samsun" ismi veriliyor. Aslında benzer bir durum İzmir'de de var. Bugün aslında anlamsız ve gereksiz yere bazı kesimler tarafından kullanılan Gavur İzmir benzetmesi Samsun'da ki duruma benzer bir olaydan meydana gelmiş.

Son bir bilgi daha; Samsun'un büyükşehir olma tarihi 1993. Yani sonradan görme yada laf olsun diye büyükşehir olan illerimizden biri değil. Bugün Samsun'un bazı ilçeleri, bugün il diye geçen birçok şehirden çok daha büyük ve modern:)

Oradaydım:)

Samsun hakkında ki kısa bilgilerden sonra geçelim gezi planıma.

Samsun ziyaretimin ilk günü öğleden sonra başladığı için gezimizi uzak yerlere gitmek yerine, merkez ilçe caddelerini gezme, Amazon Köyü ziyareti ve akşam sahilde yürüyüş ile geçirdik. İkinci gün Samsun Müzesi, Çakırlar Korusu, Tekkeköy Mağaraları ve Antyeri Kilisesi ziyaretleri ile geçerken, üçüncü günümüzü Teyze ziyareti:) ve Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti ziyaretleriyle tamamladık. En güzel günlerin başında gelen dördüncü gün ise; Vezirköprü Merkez ve Şahinkaya Kanyonu ziyareti ile geçti. Son gün yolculuk öncesi yorulmamak adına Atakum Sahil ve merkezde gezinti, yeme-içme ile sona erdi.

Samsun tabi ki bu listenin çok daha fazlası ama emin olun bunlar en güzel ve kritik yerlerin başında geliyor.  Detaylara gireceğim bir sonraki yazıda görüşmek üzere.