Sıra Gecelerinin Dünü ve Bugünü | Şanlıurfa

Sıra Geceleri

Sıra Gecesi

8-13 Kasım 2021 tarihleri arasında katıldığım GAP turunun, 2nci gecesi, Şanlıurfa'da yaşadığım Sıra Gecesi deneyimi; benim için bir ilk, aynı zamanda araştırmaya sevk eden ve araştırdıkça hem mutlu eden, hem de biraz şaşırtan bilgilere ulaşmamı sağlayan bir tecrübe oldu. Tur kapsamında böyle bir etkinlik olacağını biliyordum ama açıkçası katılma isteğim pek yoktu. Sıra gecesine katılmak yerine, çıkar şehrin sokaklarını gezer, keşfederim diye düşünmüştüm:) Ancak tura katılan arkadaşların eksiksiz katılımında çıkıntı olmamak adına katılmaya karar verdim. Sanırım katılmayı istememekte ki en büyük sebebim, çok dinlediğim tarzda olmayan müzikler ve yemek kültürüydü. Gereksiz bir önyargı da diyebiliriz.

Sıra Gecesi

Yazının başlangıcında öncelikle sıra gecesinin tarihi gelişiminden bahsedip, sonrasında ise şu an ki icra tarzını anlatmakta fayda var diye düşünüyorum. Tarihi gelişimini anlatırken farklı farklı kaynaklardan yaptığım araştırmalardan yaptığım alıntıları kendi üslubumla anlatmaya çalışacağım.

İlk olarak söylemem gereken ne zaman yapılmaya başlamış sorusunun cevabını bulamadım:) Yüzyıllardır devam eden bir gelenek dense de, herhangi bir tarih bilgisi yok. Ama bunula ilgili Wikipedia'da güzel bir bilgiye rastladım. Kaynak: Wikipedia

Sıra geceleri Şanlıurfa'nın tarihinde de önemli bir yer tutmaktadır. İngilizler 24 Mart 1919'da Mondros mütarekesinin 7. maddesi gereğince Urfa'yı işgale başladıklarında ufak grupları bulmak ve dağıtmak için ajanlar kullanıyorlardı. Halkın bir arada bulunmasını istemiyorlardı. Fakat 5 Eylül 1919'da, 12 kişi Binbaşı Ali Rıza beyin önderliğinde gözlerden uzak bir yerde düzenlenen sıra gecesinde bir araya gelmişlerdi. Gece yarısı binbaşı Ali Rıza bey ve arkadaşları Müdafa-i Hukuk Urfa şubesini işte bu sıra gecesi esnasında kurmuşlardır. Ve on iki arkadaş Urfa'yı düşman işgalinden kurtarmak için Kur'an'a el basarak yemin etmesiyle birlikte, Urfa için kurtuluş savaşı başlamıştır.

Bu bilgi sonrası geçelim farklı kaynaklarda geçen ama benim ilgi alanıma girmeyen ve burada da uzun uzun bahsetmeyeceğim kısa bilgiye. Bu gecelerin daha çok farklı inanç gruplarının, dini sohbetler yapmak maksadıyla bir araya geldiği toplantılar olduğu yönünde de birçok bilgi var. Ama dediğim gibi bu benim ilgimi çeken bir konu değil.

Benim ilgilendiğim ve sizlere aktaracağım bilgilere geçelim; belli ve birbirine yakın yaş grubundaki arkadaşların, özellikle de kış aylarında ve her hafta bir mahallelinin evinde toplanarak, belli kurallar dahilinde yaptıkları toplantılara, buluşmalara "sıra gecesi" ismi veriliyormuş. Ve tabi ki sıra gecelerinin çıkış yeri Şanlıurfa.

Kaynak: sanliurfa.bel.tr

Buna bağlı olarak da sıra geceleri için yapılan farklı benzetmeler var; "halk mektebi", "eğitim-öğretim müessesi", halk konservatuarı" gibi. Gelelim bunları biraz açmaya:)

Halk mektebi olarak görülürmüş çünkü; özellikle gençler için topluluk içerisinde nasıl oturulur, kalkılır, nerede konuşulur, nerede susulur, nasıl davranılır gibi bir çok konuda gençler gözlemleyerek bunları öğrenirmiş.

Bunların yanında sıra gecelerinde zaman zaman kitaplar okunur ve bunlar yorumlanırmış. Bu haliyle de eğitim-öğretim müessesi olarak da tanımlanırmış. 

Tabi zaman zaman ustalar tarafından çıraklara müzik öğretilir ve icra edilirmiş. Müzikte usta-çırak ilişkisi yönüyle de halk konservatuarı olarak da düşünülürmüş.

Kaynak: sanliurfa.bel.tr

Ayrıca ülke gündeminden, aynı yerde yaşayan insanların sorunlarına, ihtiyaçlarına kadar farklı birçok konu konuşulur ve çözüm aranırmış. Birlik, beraberlik ve dayanışma üst seviyedeymiş.

Tüm bunların yanında oynanan oyunlar, ikram edilen yemekler de cabası:) Burada önemli olan konu ise şu; o dönemde ki sıra gecelerinde her şeyin bir sırası ve kuralı varmış. Gelen ilk konuğu karşılamadan tutunda, oturma sırasına, yapılacak muhabbetlerin konu ve sırasına, müzik ve oyun zamanına, ikram edilecek yiyecek, içecek ve tatlılara kadar her şey belli bir sıra, düzen ve disiplin içerisinde yapılırmış. Unutmadan sıra gecelerinin esas lezzeti çiğ köftelermiş ve her toplantı da belli başlı tatlılar yapılırmış.

Kaynak: sanliurfa.bel.tr

Kaynak: sanliurfa.bel.tr
Mırra İkramı

Benim şahsi fikrim muazzam bir sosyalleşme, yardımlaşma, birlik ve beraberlik örneği. Aynı zamanda ciddi bir eğitim, özellikle de gençler için.

Peki günümüzde ki durum nasıl:) Şu an tamamen eğlence ve yemek kültürü üzerine kurulu bir düzen. Tabi gelenek-göreneklerin yaşatılması önemli. Ama şu an, bu ad altında tamamen ticari bir faaliyet halini almış gibi görünüyor:) Gerek bölgede, gerekse bir çok televizyon kanalında hepiniz sıra gecesi adı altında yapılanları izlemişsinizdir:) Belki biraz ağır oldu yazdıklarım ama eski amacına bakınca, şu an olanlar için pek ağır sayılmaz diye düşünüyorum. Gelenek-görenek yaşatılacaksa, eskisi gibi devam da ettirilebilir değil mi?:) Bu yüzden bu faaliyetleri sıra gecesi diye adlandırmak yerine belki Urfa Geceleri ya da benzer bir isimle anmak lazım.

Sıra Gecesi Mekanı

Gelelim bizim katıldığımız sıra gecesine. Önce kısaca akışı özetleyeyim. Bizim katıldığımız sıra gecesinin yapıldığı mekan, 1700'lü yıllarda yapılmış, yaklaşık 300 yıllık bir konaktı. Tam kapasitesini bilmiyorum ama nerden baksanız 150 kişiye yakın insan vardı diye tahmin ediyorum. Girişte sizi mekanın işletmecisi karşılıyor ve tek tek herkesle ilgileniyor. Gerçekten de ilgi seviyesi ve nezaket üst seviyede. Sonrasında sizin için ayrılmış yerlere geçiyorsunuz. Ayrılan yerler tabi ki yer oturakları ve yer sofraları. Sadece o geceye özel, aramızda ki bizden yaşça büyük hanımefendiler için grubumuzun başına ve sonuna masa ve sandalye koyulmuştu. Oturarak saatlerce kalmak, bir şeyler yemek çok kolay değil:)

Biz geldiğimizde masalar hazırdı, sadece çorba ve ana yemeğin gelmesini bekledik. Bu arada konak iki katlı ve misafirlerin karşı tarafında ve üst katta müzisyenler vardı. Bu arada oraya gittiğimde sıra gecesi hakkında önyargılarım dışında en ufak bir bilgim yoktu. Tahmin ettiğim gibi ilerliyordu:) Yemek ve müzik:)



İkramlardan kısaca bahsetmek lazım tabi:) Menü zengin ve yöreye özel lezzetler var. En çok dikkat çekenler ise; eskiden de olduğu gibi çiğ köfte yapılması ve ikram edilmesi, acı kahve yada orada bilinen adıyla Mırra ikramı ve ilginç isimlerde ki tatlılar:) Burada mırra ile ilgili de birkaç şey yazmak lazım. Mırranın ikramı, içen kişinin davranışlarının eskiden olduğu gibi şimdi de bazı kuralları var:) Eski zamanlarda size mırra ikram edildiğinde, eğer kahve fincanını ayın şekilde ikram eden kişiye vermez de, masaya koyarsanız, bunun bir cezası varmış. Ya ikram eden kişiyi evlendirmek, ya da fincan dolusu altın ile geri vermek zorundaymışsınız:) Tabi bunu ilk yapana müsamaha gösterilir ve uyarılırmış ilk seferde:) Şu an için kimseyi evlendirmiyor yada fincan dolusu altın vermiyorsunuz ama masaya koyarsanız, ikram eden çocuğa bahşiş veriyorsunuz:) Zaten bunu yaptırmak için epey bir uğraşıyorlar:)

Çiğ köfte ise; müzikli eğlencenin arasında, çiğ köfte ustası misafirlere takdim ediliyor ve alkışlar eşliğinde yerini alıyor. Siz eğlenceye devam ederken, o da çiğ köfteyi yapıyor. Yemeğin bir bölümünde de çiğ köfteler masanıza servis ediliyor. Çiğ köfte ile kötü anılarım olduğu için tatmadım ve lezzeti ile ilgili birşey yazamayacağım:)

Müzik tarzına gelince; 

Türk Halk Müziği içinde Şanlıurfa Halk Müziği'nin önemli bir yere sahip olduğu söyleniyor. Çok anlamıyor olsamda toplam 11 makamın icra edildiğinden ve sanat kurallarına uygun olduğu bir çok kaynakta yazıyor. Bizim sıra gecesinde de başlangıç böyle oldu:) Çok dinlemediğim ama keyifli türküler ile başladı gecemiz ve bir süre de böyle devam etti. Ama insanların yemeğini bitirmesi ile tarz değişti:) Ve bildiğiniz farklı bir eğlenceye doğru sürüklenmeye başladık:) Halayla başlayıp, göbek atmalarla devam etti:) Aslında fena da değildi ve insanlar gerçekten çok eğlendi:)



Çok kızılacak birşey yok belki de ama yazının bir yerinde de yazdığım gibi, bunu belki başka isimlerle tanıtmak lazım insanlara. Çünkü ne yörede, ne de televizyonlarda sıra gecesi adı altında yapılan/ yayınlanan programların gerçek sıra geceleri ile uzaktan yakından alakası yok. Peki buralara kadar gidilmişken sıra gecesi denilen eğlenceye katılınır mı? Bence "evet":)

Öyle veya böyle yörenin yemekleri ile tanışmış, eğlence kültürünü, insanlarını az da olsa tanımış oluyorsunuz:) Umarım ilginizi çeken ve az da olsa size bilgi veren bir yazı olmuştur.

Yorum Gönder

35 Yorumlar

  1. Sıra gecesini bıyıklı abiler, şappi şappi :) bağrışları ve çiğ et zirvesine dönüşen köfte yoğurmasıyla bilen ben verdiğiniz bilgilerle baya hayretlere gark oldum :) kültür değil kültürsüzlük nakşediliyormuş körpecik zihinlerimize.Teşekkürler paylaşımınız için.

    Bu arada ilk videodaki ezgi çok hoşmuş.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Vallahi ben her ikisini de bilmiyordum:)) Ezgiler başlangıçta çok hoştu, ta ki o abilerce göbek atmalar başlayana kadar:) Teşekkür ederim:)

      Sil
  2. Eski geleneklerden bahsetmeniz güzel olmuş. Sonradan ticarete dökülen şeylerden hoşlanmıyorum ben de. Anlattıklarınız çok yararlı bilgilerdi, teşekkürler. Yemek kısmı ilgimi çeker de müzik ve eğlence konusunun ilgimi çekeceğini sanmıyorum. Katılmak istemem sanırım. :))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bende eğlenceye katılmamayı tercih edenlerdenim ama yeni bir şeydi benim için ve iyi ki gidip görmüşüm:) Teşekkür ederim.

      Sil
  3. beautiful photos and nice text ....

    thank you for sharing interesting videos....

    YanıtlaSil
  4. Eski zamanlardaki sıra geceleri muhteşemmiş.. sanırım ben de katılmaz, ara sokaklarda gece gezmek ve fotoğraf çekmek isterdim :)))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bir daha gidersem, tercihim ara sokak keşifleri olacak:) Bir kez de olsa görmek güzeldi:)

      Sil
  5. En imrenilesi gezilerinizden biri benim için, Mardin'i bilhassa merak ediyorum, Doğunun kendine has görenekleri var, çok beğendiklerim, ne güzel dediklerim de var fakat genel olarak ön yargıyı kırmak çok zor tabii, sanırım turla gidince katılınabilecek bir aktivite fakat yalnız gidilmesi halimde belki de gece sokaklarında gezmek daha zevkli olabilir, tabii gezilebilir mi iyice öğrenmek ya da mümkünse bir rehber bulundurmak şart oranın ahalisinden yoksa ...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yalnız gitme durumunda bende tercih etmez, sokaklarda kaybolmayı tercih ederdim. Kadın-erkek ayrımı yapmıyorum ama artık ülkemizin genelinde gece saatlerinde sokaklar pek tekin değil gibi.. Ben önyargılıydım, önyargılarımı çok kırdığımı söyleyemem ama en azından okuyarak, dinleyerek değil, bizzat yerinde görmüş oldum:) Teşekkür ederim güzel yorumunuz için:)

      Sil
  6. Merhabalar.
    "Sıra Gecelerinin Dünü ve Bugünü/Şanlıurfa" başlıklı yazınızı okudum. Sıra gecelerini, televizyon kanallarında çok yayınlamışlardı. Tabi sadece o andaki müzikli eğlencelerini izliyorduk. Sıra geceleri ile ilgili herhangi bir belgesel falan da izlemedim.

    "Benim şahsi fikrim muazzam bir sosyalleşme, yardımlaşma, birlik ve beraberlik örneği. Aynı zamanda ciddi bir eğitim, özellikle de gençler için." Paylaşımınızdan alıntıladığım cümleminize katılıyorum. Çok doğru ve isabetli bir tespit. Şanlıurfa'nın işgalinden kurtuluşu için bir sıra gecesinde söz konusu işgale karşı birlik ve beraberliğin oluşturulması ve karar verilmesi de sıra gecelerinin mahiyetini ve kıymetini anlatmaya yetiyor.

    Sıra geceleri ile ilgili verdiğiniz bilgier için çok teşekkür ederim. Kaleminize, emeğinize ve yüreğinize sağlıklar dilerim. Sıra gecelerinin ilk Şanlıurfa'da başladığından da bahsetmişsiniz. Zannedersem Güneydoğu Anadolu'nun diğer illerine de sıra geceleri Şanlıurfa'dan geçmiş olabilir mi? Çünkü televizyon kanallarında yine bir ilimizin daha böyle sıra geceleri proğramını izlediğimi hatırlar gibiyim. Yoksa, ben mi karıştırdım?
    Selam ve saygılarımla.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba Recep Bey;

      Değerli yorumunuz için teşekkür ederim. Farklı yerlerde de turizm amaçlı yapılıyor olsa da okuduğum kaynakların tamamı sıra gecelerinin çıkış noktasını Şanlıurfa olarak işaret ediyor. Saygılarımla:)

      Sil
  7. Davulcu, sanki Yetenek Sizsiniz'e katılmış gibi gösterisini yapıyor hocam :)

    YanıtlaSil
  8. Wonderful photos and I liked the videos. Sira nights sounds interesting ,

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Thank you so much Bill:) Sıra nights are traditional in that city. Have a great night:)

      Sil
  9. sıra gecelerinin kutsal bir göreve de dahil olması ne kadar hoş, 12 kişiyle başlanan mücadele :)

    YanıtlaSil
  10. Bir kez daha gidilir mi? Bence de gidilir;) Keşke Kazancı Bedih yaşasaydı da onun bulunduğu mekâna gidebilseydik:(
    Sıra gecesinin tarihini incelemek hiç aklıma gelmemişti. Başlama nedeni çok ilginç. Bir tür eğitim merkezi demek. Oysa ben öyle bir araya gelinip çok kapsamlı eğleniliyor'dan farklı düşünmemiştim:) Ticari amaca dönüşmesi konusunda hemfikirim. Ne çok bahşiş toplayan vardı. Davulcusu ayrı, mırracısı ayrı, çiğköfte yoğuran ayrı. Onca kişiyi dolaşırlarken hem sıkılıyor insan hem vakit kaybı. Baştan ücrete ekleselerdi madem. Bu arada mekanları aynı zannettim ama farklıymış. Sizinki epeyce büyük bir konak, belli. Emeklerinize sağlık, çok güzel aktarmışsınız bu geleneği. Yine objektif biçimde, artıları ve eksileriyle:)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Öncelikle geç cevap için kusura bakmayın. Doğu Anadolu gezisinden yeni döndüm:) Bahşiş işi tam da dediğiniz gibi ve tamamen ticari bir işe dönmüş:) Çok teşekkür ederim, beğenmenize sevindim:)

      Sil
  11. Acho que falta o tradutor, mas gostei das suas fotos.
    Greetings

    Coisas de Feltro

    YanıtlaSil
  12. Ben sıra gecelerini çok merak ediyordum. Yazınızı okuyunca hem bilgi sahibi oldum hem de gidersem kesinlikle katılırım dedim:))) Eskiden mırra için verilen cezalar oldukça ilginçmiş, iyi ki şu an uygulanmıyor. Yemek kültürü başka oraların ve herkes övüyor. Çok çok güzel bir yazı olmuş, emeğinize sağlık:))) Ayrıca videoları izleyince oradaymış gibi hissettim:) Bu arada başlama nedeninin eğitim olacağı hiç aklıma gelmemişti, öğrenmiş oldum. Gidersem de bol bol fotoğraf çekmek isterim, şehrin güzelliği ayrı:)))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok teşekkür ederim:) Şehir gerçekten harika ve bir kez daha gitmeye kesinlikle değer:)

      Sil
  13. Vallahi ben de katılmaz ve şehri tek başıma yürümeyi tercih ederdim, öyle kibarlık da yapmaz direkt etkinliğe katılmayan tek kişi olurdum :)) Ama okurken, çok şey kaybetmişim dedim, meğerse ne kadar güzel bir anlamı varmış. Ama o anlamın da içini boşaltıp göbek atmaya çevirmişiz zamanla :)) Biz insanlar.. Yani bu durumda, size çok teşekkür ederim benim yerime bunları öğrenip deneyimlediğiniz ve bana da bir daha karşıma çıktığında "yok ben biliyorum, ben tek başıma sokaklarda yürüyeyim" deme fırsatı verdiğiniz için :)))))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Göbek atma işi gerçekten çok tuhaftı:) Ağzım açık kaldı ve kayıt alamadım.. Keşke onlarında videosu olsaydı:) Bir daha ki sefere kesin sokaklarda geziyor olacağım:)))

      Sil
  14. Great post, as usual! The big red carpet in the 1st picture is fantastic.

    YanıtlaSil
  15. Aslında ilk 1 saatlik bölümü çekilecek tarzda ama sonrası herkese göre değil:(

    YanıtlaSil
  16. Urfaya birkaç kez gitmeme rağmen sıra gecesine katılmak kısmet olmadı. Öyle güzel anlatmışsınuz ki gitmiş kadar oldum. Eski tarihi zamanlardaki eğitsel yönünün şimdilerde pek olmaması üzüntü verici. Mırraya gelince, fincanımı masaya koymamam gerektiği konusunda uyarılmam dışında acı bir lezzet kaldı hafızamda. Emeğinize, yüreğinize sağlık Sezgin Bey 😊🤚

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Eğer bireysel bir gezi yapmış olsaydım, sanırım bende gitmezdim ama turla gidince görmüş oldum:) Gayet de iyi oldu, en azından gördüm, yaşadım diyebiliyorum:) Teşekkür ederim Sibel Hanım, saygılar.

      Sil
  17. I enjoyed the videos.

    Fabulous post as always, SZGNBSL.

    YanıtlaSil
  18. Şanlıurfa'da 10 yıl önce bir hafta kaldım en son 2017'de gittim sabah kahvaltısı ciğer, yemekler süper.

    YanıtlaSil