Kediler Şehri | İstanbul

Balıkçı Barınağı Kedisi

Youtube'da yabancı bir yayıncıya ait, İstanbul'un Kediler Şehri olduğu ile ilgili belgesel tadında bir videoya denk geldim. Açıkçası çok da ilgimi çekti. Aslında bu konuyu yıllar önce yabancı bir blog sayfasında görmüş, okumuş ve arkasından da epey araştırmıştım. Ama yazının içinden çıkamayacağımı düşünerek vazgeçmiştim:) Madem bu ara gezi ve gezi yazıları yok, o zaman biraz güncel yaşam yazısı yazayım diyerek giriyorum içine. Umarım çıkabilirim:) 

Beşiktaş Stadının Kedisi

Öncelikli olarak konuya kedilerin tarihi geçmişinden girelim, çünkü şehrin bu şekilde anılması yakın zamana dayalı değil, çok eskilere dayanıyor gibi. Kedilerle ilgili yapılan her bilimsel çalışmanın sonunda hep şöyle ilginç bir şey var "kedilerin tarihi, yeni araştırmalarla her an değişebilir":)) Ancak yenisi buluna kadar en iyi sonuç şu kabul ediliyor; Milyonlarca yıllık tarihi geçmişi olan kedilerin, evcilleştirilmesi yaklaşık 10 bin yıl eskiye dayanıyor. Ve Roma ile Belçika'da yapılan bilimsel araştırmalarda 200'den fazla kedi DNA'sı inceleniyor. Bunun sonucunda da kedilerin ana vatanlarının Mezopotamya ve Mısır olduğu kabul ediliyor. Mezopotamya neyse de Mısırlılar işi biraz abartıp, kedileri tanrılaştırma seviyesine kadar gidiyorlar. Bu iki bölgeden de önce Asya'ya, daha sonra gemilerle Avrupa ve Amerika'ya gittiklerini yazan kaynak sayısı epey fazla.

Güneş Keyfi

Tabi kedigiller kelimesinden yola çıkılınca diğer diyarlarda da vardır, abartmayın diyesi geliyor insanın:) Ama gerçek olan şu ki, 2023 yılı verilerine göre dünya üzerinde 500 milyon kedi olduğu, bunların yaklaşık 5 milyonunun Türkiye'de, 200 bin civarı kedinin İstanbul'da olduğu kayıtlara geçmiş.

Peki nasıl evcilleştiler derseniz, tahmin edebileceğiniz gibi  fare vb. haşereleri yiyerek:) Malum o zaman modern şehirler, sanayi vs yok. Toplum kendini tarıma vermiş, fare vb. hayvanlar ciddi tehlike. Kediler için ise bulunmaz bir besin kaynağı. Bu şekilde o dönemlerde başlayan insan-kedi ilişkisi, kedilerin zaman içinde insanlara yakınlaşmasına, insanların kedilere sempati duymasına ve evcilleşmelerine, günümüzde ise şehirli fenomen kediler olmalarına kadar uzanıyor:) Günümüzde köylü kediler büyük ihtimalle aynı yöntemlerle beslenmeye, yaşamaya devam ediyordur ama şehirli kediler evcilleşme ötesinde farklı bir hayat yaşıyorlar.

Cingöz:)

Mezopotamya ve Mısır'da ortaya çıkan kediler, beslenme ve avlanma tarzlarından dolayı gemicilerinde sevdiği hayvanlar arasına girmişler. Aylarca, haftalarca, günlerce süren gemi yolculukları, taşınan malzemenin korunması vb. sebeplerle denizcilerde gemilerde kedi beslemeyi tercih etmişler. Gittikleri limanlarda firar eden kediler, oralara kök salıp ailelerini büyütmeye devam etmişler. İstanbul'da büyük bir ticaret merkezi ve önemli bir liman şehri olması nedeniyle bu anlattıklarımdan nasibini almış. Ve özellikle Osmanlı zamanında ciddi bir kedi nüfusu oluşmuş. 

Bunda başka etken sebepler de var tabi ki. Daha doğrusu İstanbul'da sağlıklı bir hayat yaşayabilmelerinin. Şehre gelen kedilere hürmet edilmesi, zarar verilmemesi, kedilerin bu şehri daha çok sevmesine sebep olmuş ve zamanla dünyada "kediler şehri" olarak anılmasına sebep olmuş. Bunların başında da dini inançlar geliyor. Peygamber Efendimizin bir kediye sahip olması, bundan dolayı padişahların konuya ehemmiyet vermesi ve halkın bu konuda duyarlı olmalarının katkısı çok fazla.

Tekir:)

Osmanlı zamanında yapılan uygulamalar bugün bile imrenilesi seviyede. Fatih Sultan Mehmet döneminde cami ve tekkelerde kedilerin bakılacağı alanlar yapılması, su kapları konulması ve beslenmesi hükme bağlanmış. Bunun için paralı adamlar bile görevlendirilmiş:) Mancacılık diye bir meslek varmış. Mancacılar kedi, köpek yemeği anlamına gelen mancayı kendi beslemek isteyenlere para karşılığı satar, isteyenler bu görevlilere parasını verir ve mancacılar düzenli olarak sokak hayvanlarını beslermiş. Aynı dönemlerde sokak hayvanları için kurulmuş vakıflar bile varmış. III. Murat döneminde de Evrensel Hayvan Hakları Bildirgesi yayınlanmış.

Kediler şanslıymış ama köpekler ne yazık ki onlar kadar şanslı olamamışlar. Aslında çok uzun bir süre onlarda rahat etmiş, saygı görmüş. Mesela Sultan II. Mahmut zamanında köpeklerden kaçarken yüksekten düşen bir yabancının ölümü üzerine köpeklere sürgün kararı çıkmış. Ama halk isyan edince karardan vazgeçilmiş. II. Abdülhamid zamanında ise İstanbul'da büyük bir kuduz salgını olmuş ama padişah köpeklere zarar vermek yerine dünyanın üçüncü kuduz enstitüsünü kurdurmuş. Gelin görün ki ittihat ve terakki döneminde ne yazık ki işler tersine dönmüş ve yaklaşık 80 bin sokak köpeği birkaç günde toplanarak, Hayırsız Ada'da ölüme terk edilmiş:(

Uykucu:)

Dediğim gibi kediler şanslıymış ve belki daha az zararlı görüldükleri yada fayda sağladıkları için barınmaya, sevgi görmeye devam etmişler. Özellikle Tarihi Yarımada ve Anadolu Yakasının kedileri diğer bölgelere göre daha meşhur:) Yanlış hatırlamıyorsam Aya Sofya'nın koruyucusu olarak kabul edilen ve çok popüler olan Gli isminde bir kedi vardı:) Sosyal medyada 180 bin takipçili bir kedi:) Ama ne yazık ki şu an hayatta değil. 

Kediler halen İstanbul'da sevgi gören, insanlar tarafından kabul görmüş, bu şehrin gerçek yerlileri, sakinleri olarak kabul edilen hayvanlar. Ve umarım böyle kalmaya da devam ederler. 

Son olarak minik bir bilgi ile bitirelim. Her yıl 17 Şubat tüm dünyada Dünya Kediler Günü olarak kutlanıyor:)